Dreigingsbeeld mestfraude maakt van mug een olifant

Recent is verschenen het rapport Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2021. Het beeld wat geschetst wordt, over de mestsector, is allerminst positief. Mestfraude wordt steevast neergezet als een zeer omvangrijk probleem.

Even voor de duidelijkheid

Fraude is op geen enkele manier goed te praten. Ook niet als het klein is. Ik wil dit dan ook niet bagatelliseren! Fraude komt overal voor, zelfs bij de landsadvocaat. Dit gezegd hebbende is perspectief v.w.b. het geschetste beeld op zijn plaats. 

Maar hoe groot is het probleem nu werkelijk en schiet men niet met spek?

Die inschatting kan de NVWA niet maken omdat dit geen onderdeel uitmaakt van het onderzoek. Een gemiste kans. Nu men er geen onderzoek naar heeft gedaan is het trekken van harde conclusies allerminst zorgvuldig. Men generaliseert er lustig op los. Wat mij wel opvalt, is dat men veel publiciteit probeert te genereren, o.a. op sociaal media, waarbij krachttermen worden gebezigd die niet op zijn plaats zijn. Het wordt steevast negatief voor het voetlicht gebracht om de politiek een bepaalde richting op te duwen?

De NVWA gebruikt in het rapport verschillende gewichtsaanduidingen. De ene keer gebruikt men tonnen en als het om de duiding van het probleem gaat gebruikt met kilogrammen, nog net geen microgrammen. Allerminst objectief en consistent en naar mijn vermoeden met een voorop gezet doel. Het verkrijgen van meer geld en capaciteit. Een goed methodologisch onderzoek dient op zijn minst aan minimum criteria te voldoen waarbij zorgvuldigheid er één van is. Hoor en wederhoor zou overigens ook op zijn plaats zijn.

Hoe groot is nu het probleem werkelijk?

In Nederland wordt er jaarlijks +/- 75 miljoen ton mest geproduceerd.

Ik zal mijn vingers niet branden aan het selectief winkelen in gewichtseenheden en gebruik enkel de eenheid tonnen. Alles in perspectief plaatsend is de omvang als volgt te duiden (bron: Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2021, p. 69, tabel 3.5 en 3.6).

Periode 2003 – 2018

In de periode 2003 tot en met 2018 – Jazeker, u leest het goed – in een periode van 15 jaar heeft de NVWA ca. 1.235 ton mest ontdekt - in 5 onderzoeken - waar de mest niet of op een onjuiste manier is verantwoord. Dat is omgerekend in deze 15 jaar: 82 ton per jaar. Dat is procentueel, van alle geproduceerde mest: 0,000001 %.

Periode 2003 – 2019

In deze periode gaat het om “vermoedelijke” niet of op een onjuiste manier verantwoorde mest. In een periode van 16 jaar heeft men het vermoeden van 185.000 ton mest welke in beeld is als "vermoedelijke" fraude. Een vermoeden betekent dat het allerminst bewezen is. Immers de rechter spreekt recht en niet de NVWA. Deze 185.000 ton, als dit al bewezen wordt, over een periode van 16 jaar is uiteindelijk 11.562 ton per jaar. Dat is procentueel van alle geproduceerde mest 0,00015 %. Zelfs als het probleem honderd keer zo groot zou zijn en alles al bewezen zou worden verklaard (niet aannemelijk), is het procentueel (0,015 %). Nog steeds een mug.

De conclusies van het onderzoek mestfraude, in het rapport Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2021, zijn allerminst zorgvuldig, tendentieus en met een mogelijk doel om de sectoren – waaronder de veehouderij en de mest intermediaire sector - in een slecht daglicht te zetten. Het ademt vooringenomenheid uit. Persoonlijk vind ik dit een kwalijke zaak. Objectiviteit en gedegen methodologisch onderzoek - als basis van goed onderzoek - wordt daarmee onrecht aangedaan.

Er zijn andere en effectievere manier om aandacht te vragen voor het probleem.

Tijdig ingrijpen is er één van. Nu laat men het eerst jaren voortduren en grijpt dan pas in. Zou het niet veel verstandiger zijn, bij het eerste signaal, even om de koffie te gaan en bij te sturen? Voorlichting is een tweede manier. Het aanpassen van de mestwetgeving is een derde manier en is hard nodig wetende dat de mestwetging een ondoorgrondelijke brij is waar een weldenkend en hoog juridisch opgeleid persoon geen pap van kan maken (vrij vertaald citaat van RVO mestdeskundige).

Menselijk falen door niet begrepen mestwetten?

Een vraag die bij mij opkomt – is het nu fraude of zijn het ook (overwegend) gewoon menselijk fouten? Een beetje dom of naïef? Menselijke fouten die worden bestempeld als mestfraude – om het recht geweld aan te doen?

Het zij gezegd.

Wilfried.R.L. Nielen MBA